Ciekawostka historyczna - papież franciszkanin i jezuici
22 września 1774 roku zmarł w Rzymie franciszkański papież, Klemens XIV. Jego pontyfikat trwał od 19 maja 1769 do 22 września 1774 roku i skupiał się między innymi na próbach ratowania zakonu jezuitów przed kasatą. Zapraszamy do zapoznania się z jego historią.
Był synem wiejskiego lekarza, na chrzcie otrzymał imiona Giovanni Vincenzo Antonio. Jako młodzieniec wstąpił do franciszkanów (OFMConv) i przyjął imię Lorenzo (Wawrzyniec). W roku 1731 obronił doktorat z teologii, a w roku 1741 został generalnym definitorem zakonu. Dwukrotnie nie przyjął wyboru na generała franciszkanów.
Wreszcie, ze względu na swoją wiedzę teologiczną, został mianowany radcą Świętego Oficjum, a w roku 1759 wyniesiony do godności kardynalskiej. Jako kardynał był członkiem sześciu kongregacji kurialnych: Kongregacji Świętego Oficjum Inkwizycji, Kongregacji ds. Egzaminowania Biskupów, Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, Kongregacji ds. Obrzędów, Kongregacji Indeksu, Kongregacji ds. Korekty Ksiąg Rytów Orientalnych.
Geneza kasaty jezuitów
Jezuici w pierwszych wiekach działalności koncentrowali się na pracy apostolskiej, walce z reformacją i oświeceniem, organizowaniu publicznej edukacji i pracy misyjnej. Ich konsekwencja w działaniu oraz działalność wśród elit politycznych przysporzyły im wielu wrogów, natomiast ich prokatolickie myślenie skierowało przeciwko zakonowi filozofów oświecenia, jansenistów i protestantów. Oskarżali oni Towarzystwo Jezusowe o bunty, rozruchy, waśnie i zgorszenia. Na skutek tych oskarżeń królowie z dynastii Burbonów we Francji, Hiszpanii i na Sycylii wypędzili jezuitów ze swych posiadłości i zażądali od papieża całkowitego zniesienia zakonu (bezpośrednią przyczyną buntu przeciwko jezuitom była sprawa ojca La Valette’a i zaciągnięte przez niego długi, do których zakon się nie przyznawał).
We Francji sporządzono zestawienie nauk zawartych w jezuickich dziełach i rozpoczęto obrady na temat tych nauk. W rezultacie w roku 1762 francuski parlament uznał działalność jezuitów za szkodliwą i przygotował zarządzenie o usunięciu zakonników z kraju. Król podpisał je dwa lata później. Podobnie stało się w Hiszpanii, Portugalii i Neapolu.
W przeddzień kasaty jezuici liczyli 41 prowincji, do których należało ponad 22,5 tysiąca zakonników.
Klemens XIV i jezuici
W 1769 roku zmarł papież Klemens XIII, a zwołane konklawe przebiegało pod znakiem kwestii likwidacji jezuitów. Kardynałowie dworów rządzonych przez Burbonów odrzucali kandydatury wszystkich, których podejrzewali o sprzyjanie temu zakonowi. Franciszkański elektor miał niejasno stwierdzić, że kasata jakiegokolwiek zakonu jest możliwa do przeprowadzenia w zgodzie z prawem kanonicznym. To stwierdzenie wpłynęło na jego wybór na papieża 19 maja 1769 roku. Nowy papież przyjął imię Klemensa XIV.
Zdanie, które wypowiedział na konklawe, wpłynęło zarówno na całe jego życie, jak i na historię Kościoła. Nie oznaczało ono faktycznej zgody papieża na kasatę zakonu, tym bardziej, że przed wyborem wielokrotnie popierał on sprawy jezuitów, a jedną ze swoich rozpraw teologicznych dedykował pamięci założyciela jezuitów, Ignacego Loyoli.
Władcy europejscy upomnieli się jednak o likwidację Towarzystwa Jezusowego. Papież napisał listy do Ludwika XV, króla Francji i Nawarry oraz Karola III, króla Neapolu, Sycylii i Hiszpanii, obiecując szybkie rozwiązanie sporu wokół zakonu. Aby odwlec moment kasaty zakazał także przyjmowania nowych członków. Mocarstwa europejskie jednak wciąż naciskały, grożąc między innymi zerwaniem stosunków dyplomatycznych z papiestwem. 21 lipca 1773 roku papież poddał się i podpisał brewe Dominus ac Redemptor noster, rozwiązujące zakon jezuitów i likwidujące domy zakonne w Europie (poza Prusami i Rosją, których władcy nie uznali pisma). Jednocześnie jezuici zatrudnieni w administracji państwa papieskiego utracili swoje stanowiska, a przełożony generalny zakonu, Lorenzo Ricci wraz z najbliższymi współpracownikami trafił do więzienia w Zamku Św. Anioła w Rzymie.
U schyłku życia Klemens XIV cierpiał na depresję i bał się, że zostanie zamordowany. Zmarł w Rzymie i został pochowany w Bazylice św. Piotra. Później jego ciało przeniesiono do kościoła Świętych Apostołów.
ISF zastrzega wszelkie prawa do publikowanych treści. Użytkownicy mogą pobierać i drukować fragmenty zawartości portalu internetowego www.isf.edu.pl wyłącznie do użytku osobistego. Publikacja, rozpowszechnianie zawartości niniejszego serwisu lub jej sprzedaż, są bez uprzedniej pisemnej zgody ISF zabronione i stanowią naruszenie ustaw o prawie autorskim, ochronie baz danych i uczciwej konkurencji.
