Święty Ludwik IX - król Francji
Cechowała go chęć urzeczywistnienia wzoru idealnego władcy, zdolność bycia jednocześnie głębokim idealistą i w znacznym stopniu realistą, wielkość w zwycięstwie i w klęsce. Był wcieleniem harmonii, pozornie sprzecznej, między polityką a religią, pacyfistycznym wojownikiem, budowniczym państwa, zawsze gotowym niepokoić się postępowaniem swoich przedstawicieli. Fascynowało go ubóstwo, chociaż jednocześnie zachowywał swoją pozycję, jego pasją była sprawiedliwość, choć szanował porządek odznaczający się głębokimi nierównościami. Łączył wolę i łaskę, logikę i porządek, bez których nie ma przeznaczenia – pisał o nim autor jego biografii, Jacques Le Goff.
Św. Ludwik IX, bo o nim mowa, wspominany jest w kalendarzu liturgicznym 25 sierpnia – w dzienną datę śmierci. Był drugim synem Ludwika VIII i św. Blanki Kastylijskiej, urodził się w 1214 roku, a w wieku dwunastu lat – po śmierci ojca – wstąpił na tron (wcześniej zmarł Filip, najstarszy syn pary książęcej, stąd w wieku czterech lat Ludwik został następcą tronu). Do czasu osiągnięcia przez niego pełnoletności, rządy sprawowała jego matka, św. Blanka. Wywarła ona ogromny wpływ na życie religijne Ludwika, wzrastającego wraz z rodzeństwem w atmosferze pobożności oraz miłości i szacunku do Kościoła.
Ciężko określić kiedy młody król przejął faktyczną władzę od matki, choć wydaje się, że na samodzielną pozycję wysunął się dopiero około 1234 roku, po ślubie z Małgorzatą z Prowansji, córką hrabiego Rajmunda Berengariusza IV. Mieli jedenaścioro dzieci: Blankę, Izabelę (żonę Tybalda V, hrabiego Szampanii i króla Nawarry), Ludwika, Filipa (późniejszego króla Francji Filipa III Śmiałego), Jana (zmarłego w niemowlęctwie), Jana Tristana, Piotra (hrabiego Perche i Alençon), następną Blankę (od 1269 roku żonę Ferdynanda de la Cerdy), Małgorzatę (późniejszą małżonkę księcia Brabantu, Jana I Zwycięskiego), Roberta (hrabiego Clermont) i Agnieszkę (od 1279 roku żonę Roberta II, księcia Burgundii).
Ludwik IX każdego dnia brał udział w Mszy świętej, odznaczał się duchem modlitwy, pokuty i troski o będących w potrzebie. Podczas ciężkiej choroby ślubował, że gdy wyzdrowieje, podejmie krucjatę do Ziemi Świętej. W 1248 roku stanął na czele swojej pierwszej wyprawy krzyżowej. Chrześcijańska armia zatrzymała się na zimę na Cyprze, skąd wiosną 1249 roku wyruszyła do Egiptu. Niestety na krzyżowców spadły epidemie i przerosła ich potęga militarna muzułmanów. Po przegranej bitwie pod Al-Mansura, w której zginął brat króla, Robert z Artois, Ludwik nakazał odwrót. Muzułmanie odcięli jednak drogę ucieczki francuskim rycerzom i rozbili wojska chrześcijan. Ludwik wraz z częścią armii dostał się do niewoli, z której został wykupiony. Pozostał na Wschodzie do 1254 roku.
Aby pozyskać rycerzy dla kolejnej krucjaty objeżdżał kraj z relikwiami korony cierniowej Chrystusa, którą odsprzedał mu cesarz Konstantynopola Baldwin II. Baronowie łacińscy z Konstantynopola, aby bronić się przed Grekami, postanowili sprzedać drogocenne relikwie i w ten sposób wzmocnić się finansowo.
Następna krucjata, ogłoszona w roku 1267, doszła do skutku dopiero trzy lata później. Ludwik powierzył królestwo opatowi klasztoru świętego Dionizego Mateuszowi z Vendôme oraz zaufanemu doradcy Szymonowi z Nesle, po czym latem 1270 roku wyruszył do Tunisu. Wyprawa trwała jednak bardzo krótko, bowiem armię krzyżowców zdziesiątkowała epidemia dyzenterii lub tyfusu. Nie oparł się jej niestety również i sam król, umierając 25 sierpnia 1270 roku. Jego zwłoki sprowadzono do Francji, gdzie 22 maja 1271 roku, w Saint-Denis odbył się uroczysty pogrzeb. Od tego dnia przy królewskim grobie zaczęły zbierać się tłumy chorych, ułomnych, kalek, żebraków, wierzących, iż za wstawiennictwem króla, Bóg rozwiąże ich problemy.
Świętość Ludwika IX była powszechnie uznawana, zatem już 27 lat po jego śmierci papież Bonifacy VIII kanonizował go. Był ostatnim królem, który dostąpił chwały świętych.
Już na początku XIV wieku zaczęto rozczłonkowywać królewskie relikwie. Najpierw wnuk Ludwika i jego następca na francuskim tronie, Filip IV Piękny otrzymał od papieża zgodę na przeniesienie głowy świętego do kaplicy Sainte-Chapelle. Następnie katedra Najświętszej Maryi Panny w Paryżu otrzymała jedno żebro Ludwika, później fragmenty szkieletu świętego Ludwika, oprócz wielu miejsc w samej Francji, trafiły między innymi do kościoła na wyspie Tysoën w Norwegii, do klasztoru w Vadstena w Szwecji, do katedry w Pradze, do bawarskiego kościoła w Ingolstadt. Podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej doszło do ekshumacji królewskich zwłok, zniszczenia relikwiarza i pozostałych w nim kości. Do dziś we Francji zachowały się cząstki relikwii w katedrze Najświętszej Maryi Panny oraz w bazylice Saint-Denis.
Światowy kult świętego Ludwika IX rozwinął się zaraz po kanonizacji. Rodzina Andegawenów przeniosła jego kult do Neapolu, skąd rozpowszechnił się w Europie, a potem w całym Kościele.
Ludwik IX jest patronem Francji, Paryża, Monachium, Berlina, Poissy, i wszystkich miejscowości we Francji noszących jego imię, nauki, pielgrzymów i podróżnych, piekarzy, fryzjerów, sztukatorów, tapicerów, malarzy pokojowych, pracowników budowlanych, kamieniarzy, introligatorów, drukarzy, rybaków, szczotkarzy, jubilerów, kupców, murarzy, stolarzy, guzikarzy, sprzedawców lnu, woźnych sądowych, wzywany jest w modlitwie o ustrzeżenie od ślepoty i głuchoty, o oddalenie zarazy.
Ludwik był wybitną osobowością. Wzorowy mąż i opiekun licznej rodziny. Jako polityk zręczny i rozważny, doprowadził Francję do rozkwitu. W ciągu czterdziestu lat swoich rządów podniósł kraj politycznie i gospodarczo. Odniósł zwycięstwo nad Anglią, zreformował administrację, sądownictwo i system monetarny, powołał do życia parlament.
Jego żywoty są zgodne, że sam usługiwał chorym i rozdawał jałmużny ubogim. Osobiście żył bardzo skromnie, oddawał się pokucie, przez co zasłużył sobie na przydomek "króla mnichów". Odegrał poważną rolę w fundacji Sorbony. Był też mecenasem sztuki, co upamiętnia chociażby sławna kaplica Sainte-Chapelle w Paryżu.
Pociągała go pobożność cystersów oraz dominikanów i franciszkanów, którymi się otaczał i którym powierzał ważne zadania w królestwie. Wznosił z fundacji królewskiej klasztory mendykanckie w Paryżu, Rouen, Compiègne, Carcassonne, Caen i w wielu innych miejscach. Poza ogromnymi sumami pieniędzy, które wydawał na jałmużny dla biednych, fundował też szpitale i hospicja (między innymi dom dla trzystu niewidomych w Paryżu). Naśladował zakonników w życiu codziennym, praktykując ascezę, chciał by dwaj z jego synów wstąpili do obu zakonów, sam jednak nigdy nie uczynił tego kroku, wedle legendy z racji tego, że nie mógł się zdecydować między dominikanami a franciszkanami. W późniejszym okresie wśród Andegawenów neapolitańskich zrodziła się legenda o przynależności Ludwika do tercjarzy. Zgodnie z hipotezą Colette Beaune miało to związek ze skojarzeniem Ludwika IX z Ludwikiem, biskupem Tuluzy, franciszkaninem należącym do tego rodu i kanonizowanym w 1317 roku. Pod wpływem rozwijającej się legendy i kultu, wspieranego przez samych franciszkanów, w 1547 roku papież Paweł III oficjalnie uznał Ludwika IX tercjarzem.
W ikonografii św. Ludwik przedstawiany jest w stroju królewskim z koroną na głowie. Jego atrybutami są m. in.: gwóźdź, korona cierniowa, lilia, trzy lilie na tarczy, miecz, obrączka, sokół, wieniec laurowy.
"Święty Ludwik król Francji" - El Greco
k.gorgoń
